Bloques de LEGO e comunicación

Os bloques de LEGO estimulan a creatividade desde o punto de vista da comunicación infantil: expresión oral, interacción, linguaxe e habilidades comunicativas.

1. Linguaxe descritiva e expresiva

Cando os nenos e as nenas constrúen con LEGO, adoitan explicar o que están a facer, que representa cada peza ou montaxe, como funcionará a súa creación Isto anímalles a usar vocabulario habitual ou novo, a describir procesos e a explicar ideas abstractas de maneira clara.

2. Argumentación e toma de decisións

Cando traballan en parellas ou grupos, deben xustificar por que queren usar certa peza; como imaxinan a estrutura que están elaborando; que función terá cada elemento... Deste xeito desenvolven habilidades de argumentación, negociación e consenso, moi valiosas para a súa comunicación interpersoal.

3. Creatividade narrativa

As construcións adoitan ir acompañadas de historias creadas por eles/as mesmos/as. Este xogo simbólico estimula a creación de relatos, enriquece a linguaxe narrativa (inicio, nó, desenlace), favorece o seu desenvolvemento oral e a lóxica ao contar historias...

4. Escoita activa e quendas de palabra (sempre baixo a supervisión e moderación do/a docente)

En actividades grupais, LEGO de xeito natural obriga a escoitar as ideas doutros/as, a respectar quendas para falar, comprender as mensaxes, acordar quen fai que, cooperar... Indubidablemente é unha contorna real de traballo colaborativo que fortalece a comunicación social.

5. Expresión emocional

As construcións reflicten diferentes emocións: medo, alegría, curiosidade, seguridade... E ao falar delas, os nenos e as nenas expresan os seus sentimentos, relacionan as súas emocións coas experiencias, desenvolven unha linguaxe emocional máis elaborada e rica.

6. Comunicación total:

Os nenos e as nenas nestes intres de xogo combinan: palabras, xestos, sinais, sons, movementos... Así desenvolven unha comunicación máis completa, integrando fórmulas de linguaxe verbal e non verbal.

7. Desenvolvemento da comunicación científica e técnica.

Sen darse conta, practican: Explicar procedementos (“primeiro poño esta base...”); describir causas e efectos (“se quito esta peza, cae”); usar vocabulario espacial e técnico básico.

8. Desenvolvemento cognitivo.

Cos LEGO trabállanse moitas funcións cognitivas de forma práctica se necesidade de materias complexos.

• Atención e concentración.
• Planificación (que vou o imos construír).
• Resolución de problemas.
• Memoria de traballo.
• Razoamento espacial.

9. Exemplos de actividades

• Construír emocións: “faremos unha figura que represente alegría, tristeza, enfado...”
• Historias con figuras: creamos unha escena e contamos o que ocorre.
• Copiar un modelo: favorece atención e percepción visual.
• Retos STEAM sinxelos: construír unha ponte, unha casa, un vehículo.

Se falamos do alumnado con necesidades específicas de apoio educativo (NEAE) os bloques de LEGO son un recurso moi útil para traballar con eles/as porque se adaptan a distintos ritmos, e estilos de aprendizaxe, favorecen a motivación e permitenlles aprender a través da manipulación e a experiencia directa. Favorecerán a:

1. Motivación e participación

O alumnado con NEAE adoita responder moi ben a materiais manipulativos e visuais. Deste xeito, LEGO:

• Atrae a súa atención.
• Convídalles a explorar e construír.
• Reduce a ansiedade ante tarefas máis “curriculares”.
• Esta motivación é a porta de entrada para a aprendizaxe.

2. Desenvolvemento da comunicación

LEGO favorece a comunicación tanto verbal como non verbal:

• Describen o que constrúen.
• Piden pezas.
• Explican e crean historias.
• Negocian roles en actividades compartidas.

Para alumnado con dificultades de linguaxe ou de interacción social (como TEA), cas pezas de  LEGO poden desenvolver unha forma natural e estruturada de comunicarse.

3. Traballo de habilidades sociais

En actividades cooperativas podemos asignar roles (construtor/a, enxeñeiro/a...). Isto axudalles a:

• Respectar quendas.
• Escoitar ao compañeiro.
• Seguir normas claras.
• Resolver pequenos conflitos.É moi eficaz en alumnado con dificultades sociais.

4. Regulación emocional

É especialmente útil para o alumnado con TDAH, o alumnado con dificultades de autorregulación ou alta frustración, xa que lles permite:

Construír ten un efecto calmanteRepetir patróns reduce a ansiedade.Manipular pezas axuda a concentrarse.O éxito de construír algo lles dá seguridade e autoestima

5. Inclusión na aula

LEGO crea un espazo onde todo o alumnado pode participar, independentemente do seu nivel curricular permitíndolles:

• Adaptar a dificultade facilmente.
• Que cada alumno/a achegue desde as súas capacidades.
• Actividades que non estigmatizan, porque todos gozan do xogo.
• Isto favorece a convivencia e a igualdade.

6. Adaptacións posibles para o alumnado con NEAE xa que se poden usar:

• Pezas máis grandes (LEGO Duplo).
• Modelos con pasos visuais moi claros.
• Construcións libres sen instrucións.
• Actividades de imitación (copiar unha estrutura simple).
• Apoios visuais para pedir pezas ou expresar ideas.
• Roles definidos en actividades grupais.

DISGLOSIAS

Imos a falar das disglosias xa que en ocasións nos atopamos con alumando que pode ter esta variación física .

Son un trastorno da articulación de orixe non neurolóxica central provocado por lesións anatómicas ou malformacións nos órganos periféricos do fala.

As súas causas poden ser varias, situadas en diferentes órganos do fala, únicas ou asociadas. Adoita deberse a: malformacións conxénitas, traumatismos, parálises periféricas, operacións, trastornos do crecemento...

Atendendo ao órgano afectado clasificaranse, segundo Gallardo e Gallego en disglosias labiales, linguales, palatinas, dentais, mandibulares:

• Labiales: A dificultade articulatoria por alteración na forma, mobilidade, forza ou consistencia dos beizos. As máis frecuentes son:

- Beizo Leporino: É unha malformación conxénita que provoca unha depresión do beizo superior ou a súa total fenda. Falta de unión entre beizo e nariz (mamelón nasal interno e externo) o que fai que o beizo estea partido. Adoita ir asociado a fisura platina e fenda alveolar. Afecta os fonemas bilabiales e as vocais /u/, /o/. A malformación pode ser unilateral ou bilateral, segundo a afectación produzase nun ou en ambos os lados á vez. Faise necesaria unha intervención cirúrxica, ao redor dos seis meses de idade.

- Frenillo labial superior hipertrófico: o frenillo é máis longo do normal producindo un diastema ou separación entre os incisivos centrais. A súa presenza dificulta a mobilidade normal do beizo superior. Como consecuencia, dificultades na articulación dos fonemas /p/, /b/, /m/, /o/, as bilabiales son substituídas pola labiodental /f/. Pódese corrixir con intervención logopédica.

- Fisura de beizo inferior: Pode ir acompañada de fisura do leporino superior, aínda que tamén se pode dar de forma illada. Afecta os fonemas bilabiales.

- Parálise facial: produce falta de mobilidade dos beizos. Pode afectar a un ou ambos os lados da cara, polo que pode ser unilateral que pode pasar desapercibida por compensación do beizo san e bilateral,que afecta os fonemas: /f/ en lugar de /p/; a /b/ ten un son bilabial fricativo; /n/ en lugar de /m/; /o/, /o/ con pouca claridade.

- Macrostomía: alongamento da fenda bucal que adoita asociarse a malformacións do pavillón auricular. Pode ser incompleta ou completa. Adóitase acompañar de atrofia do maxilar inferior ou anomalías do odio. O tratamento é cirúrxico e a intervención ha de efectuarse con anterioridade a que o/a neno/a comece a falar.

• Palatinas: malformacións orgánicas do padal óseo e do veo do padal. Estas anomalías son as que provocan os maiores trastornos fonéticos. As máis comúns son:

- Fisura palatina: É unha malformación xenética na que as dúas metades laterais do padal non se unen na liña media. Con frecuencia asóciase o beizo leporino. Provoca alteracións na articulación, fonación e respiración. Os trastornos articulatorios máis frecuentes son:

- Golpe de glotis: a articulación dos fonemas oclusivos é substituída por un pequeno ruído

- Ronquido faríngeo: ao emitir os fricativos e ás veces acompáñase de vibracións laríngeas.

- Sopro nasal: É o escape de aire polo nariz durante a emisión das palabras, producindo unha alteración de todos as fonemas, excepto das nasais.

- Rinofonía: alteración na resonancia da voz que fai que a fala soe nasalizada.

- Fisura submucosa do padal: malformación conxénita pola que o padal óseo non se uniu na liña media pero si a mucosa que a recubre, polo que os movementos non son normais. Os/as nenos/as que a padecen empezan a falar moi tarde e non se lles entende. É pouco frecuente. Pode acompañarse de rinofonía e a articulación é semellante á fisura de padal.

- Padal ojival: Malformación que se caracteriza por un padal estreito, moi elevado e que se asemella á forma dunha campá. Pode xerar problemas de audición. Pode afectar á articulación dos fonemas dentais e alveolares, aínda que sobre todo provoca dificultades para respirar polo nariz.

• Linguales: Débense a trastornos orgánicos da lingua, o que pode provocar inmobilidade da lingua ocasionando así problemas na articulación. A lingua é un órgano importante a a deglución, fonación e respiración. Aquí podemos falar de:

- Anquiloglosia ou frenillo curto: O frenillo é moi curto o que adoita ocasionar rotacismo. A lingua está torpe como anquilosada.

- Glosectomía: Perda total ou parcial da lingua por queimaduras, mordidas, accidentes... Cando a perda é total prodúcese unha gran dificultade para falar.

- Macroglosia: tamaño excesivo da lingua, que xera unha diminución de movementos. Os bordos da lingua son ondulados o que provoca mordidas, prognatismo mandibular, obstrución das vías respiratorias e problemas na mastigación.

- Malformacións conxénitas da lingua: Son debidas a unha detención no desenvolvemento como a Microglosia: lingua anormalmente pequena. Adoita acompañarse de micrognatia (diminución do desenvolvemento da mandíbula e sobresalencia do queixo o que produce maloclusión).

- Parálise lingual: Lesión do nervio hipogloso, encargado dos estímulos da lingua. Afecta os fonemas que necesitan a lingua para a súa articulación excepto os bilabiales. Pode acompañarse de rinofonía. Pode ser unilateral, o que afecta os fonemas /d/,/t/,/l/,/s/,/z/,/r/,/g/,/k/,/e/,/i/,/o/; e bilateral, no que a lingua queda inmóbil no chan da boca afectando a case todos as fonemas.

• Mandibulares: Malformación dun ou ambos os maxilares. A orixe pode ser conxénito, de crecemento ou cirúrxico ou traumático. Son as que menos problemas de articulación xeran. As máis frecuentes son:

- Atresia mandibular: Anomalía producida por unha detención no desenvolvemento do maxilar inferior de orixe conxénita ou adquirida (uso do chupete). Son os nenos coñecidos como “cara de paxaro”. Prodúcense anomalías na posición dos dentes e en ocasións desproporción das dimensións da lingua e a cavidade bucal, o que provoca dificultades respiratorias.

- Progenie: crecemento esaxerado da mandíbula inferior coa consecuente mal oclusión dos maxilares. Provoca que se perda articulación entre os dentes, mastigación anormal, caída prematura dos dentes por piorrea, erros na fluidez e salivación (fala coma se tivese a boca chea). Propensión ao ceceo.

- Resección do maxilar superior/inferior que pode ser ocasionada por accidentes, tumores… Falta a metade do padal óseo e pode faltar parte do veo. O resultado é a emisión de palabras con moita resonancia nasal e alteracións por ausencia do punto de articulación.

- Disostosis maxilofacial: É unha forma particular de malformación mandibular asociada a outras anomalías (é de orixe xenética).

• Dentais: Alteración na forma ou posición dos dentes. Pode deberse a: herdanza, alimentación, ortodoncias, próteses, succión do polgar, respiración bucal…

Unha posición dentaria incorrecta coñécese como “maloclusión” e esta pode ser: sagital, vertical e transversal. A posición dos dentes ten moita importancia para a articulación do fonema /s/, polo que os sigmatismos son frecuentes.

Cando a perda dentaria é por enfermidades ou feridas esta disglosia adoita ser máis intensa e complicada pois pode afectar tamén a maxilares, beizos ou lingua.

As disglosias dentais teñen un prognóstico favorable grazas á ortodoncia e a prótese. En ocasións debido ao uso de aparellos de ortodoncia prodúcense disglosias protésicas que dá lugar a alteracións articulatorias transitorias ata a súa adaptación.

• Nasais: defecto nas fosas nasais, como causa por exemplo dunha lesión no nariz. Isto fai que o timbre da voz estea alterado. Aquí falamos da:

- Rinolalia: que pode ser aberta (timbre de voz máis nasal), pechada (diminución da resonancia vocal polo que se pronuncian mal as consonantes nasais (/m/,/n/,/ñ/, substituídas por /b/ ou /d/ e algunhas vogais) e mixta (insuficiencia velar).

Hai autores que consideran esta disglosia nasal como un tipo de disfonía, pois provocan alteracións da voz.

Actividades para mellorar a fluidez lectora

A fluidez lectora é a chave que abre a comprensión, a motivación e o goce pola lectura. Estas estratexias axudan ao alumnado para ler con maior ritmo, entoación e seguridade. 

Practicar cada día, ler en voz alta, xogar coas palabras, escoitar bos modelos de lectura, transforma o ler por obrigación a ler por pracer.

Importante ter en conta que a fluidez non se consegue dun día para outro pero con constancia e motivación, todo é posible!!

"Ler con ritmo, entoación e fluidez non se consegue con fichas, conséguese xogando!!" @laprofemercedes

Actividade 1: Lectura con cronómetro.

Dálle un texto curto e mide canto tempo tarda en lelo.  Logo repite e compara: Fixéchelo máis rápido e con menos erros!

Motiva a mellorar sen presións.

Actividade 2: Lectura por quendas. 

Un le unha liña e o outro a seguinte. Cambia voces, personaxes ou acentos.

Perfecto para practicar o ritmo e a expresión.

Actividade 3: A palabra prohibida.

Escolle unha palabra que non poderá dicir ao ler. Se a din deberán facer un mini penitencia divertida! 

Reforza a atención e o control lector

Actividade 4: Lectura con música

Pon música e le ao ritmo. Cambia a velocidade e o ton segundo a canción. 

Ideal para traballar entoación e cadencia!

Actividade 5: Eco lector

Ti les unha frase e o alumnado repítea igual que ti imitando ritmo e emoción.

Axuda a interiorizar ton, pausas e fluidez tonal.

Actividade 6: Lectura de trabalinguas

Nada mellor para rir mentres practican.

Adestran a articulación, velocidade e coordinación oral.

Actividade 7: Lectura de roles

Cada quen interpreta un personaxe dun conto. Dálle voz ao lobo, a pulgarcito, a Batman...

Así ler é actuar!

Actividade 8: Lectura con tarxetas tolas.

Escribe frases divertidas nas tarxetas ("O can ladra coa pata de atrás") O obxectivo: ler sen trabarse... aínda que non teña sentido algún!

Risas aseguradas e fluidez en progreso.

-> Engado algún xogo en liña con algunha destas actividades